درمان ایدز به لطف پیشرفت‌های جدید در فناوری ویرایش ژن

به گزارش مجله خبری نگار، به نقل از آی‌ای، ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) یک ویروس کوچک و ساده است که تنها ۱۲ پروتئین دارد و ژنوم آن تنها یک سوم اندازه ویروس کرونا (SARS-CoV-۲) است. با این حال، می‌تواند سلول‌های بدن را برباید تا خود را تکثیر کند و با سرعت و چابکی چشم‌گیری در سراسر بدن پخش شود. اما این ویروس چگونه چنین کاری را انجام می‌دهد؟

ویروس "نقص ایمنی انسانی" (Human immunodeficiency virus) یا "اچ‌آی‌وی" (HIV) نوعی ویروس آهسته‌گستر (ویروس پسگرد با سرعت تکثیر پایین) و عامل بیماری ایدز است. اچ‌آی‌وی به یاخته‌های حیاتی دستگاه ایمنی بدن از جمله "لنفوسیت تی کمک‌کننده" (CD ۴+ T)، درشت‌خوار‌ها و یاخته‌های دندانه‌ای حمله می‌کند. اچ‌آی‌وی ویروسی است که با مختل کردن کارکرد و ویران کردن گونه‌ای از یاخته‌های مسئول هماهنگی ایمنی منجر به نقص دستگاه ایمنی بدن انسان می‌شود که به آن ایدز می‌گویند. از زمان ورود HIV به بدن تا بروز ایدز ممکن است بین شش ماه تا ۱۰ سال یا بیشتر به درازا بکشد. در این مدت اگرچه فرد به ظاهر تندرست به نظر می‌رسد، ولی ممکن است ویروس از او به دیگران سرایت کند.

اچ‌آی‌وی عمدتاً از طریق آمیزش جنسی محافظت نشده، انتقال خون آلوده و سرسوزن آلوده و از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل می‌گردد. اما بعضی از مایعات بدن مانند بزاق و اشک قادر به انتقال HIV نیستند. پیشگیری از HIV عمدتاً از طریق آمیزش جنسی امن و برنامه تعویض سرنگ، راه حلی برای جلوگیری از گسترش این بیماری محسوب می‌شود.

هنوز هیچ گونه درمان یا واکسن قطعی برای مقابله با این بیماری وجود ندارد، اگرچه درمان ضدویروسی می‌تواند باعث کاهش دوره بیماری و امید به زندگی نزدیک به طبیعی گردد. با وجود این که درمان ضدویروسی خطر مرگ و عوارض ناشی از این بیماری را کاهش می‌دهد، اما دارو‌های آن گران‌قیمت هستند و ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.

تحقیقات ژنتیکی نشان می‌دهد که HIV در اصل در اوایل قرن بیستم از غرب آفریقا آمده است. در دهه ۹۰ میلادی "میلتون ویلیام کوپر" به افشاگری‌هایی در رابطه با این ویروس پرداخته بود و سران ایالات متحده آمریکا در آن زمان گفته‌های وی را تئوری توطئه نام نهادند.

اکنون دانشمندان موسسه "نورث‌وسترن مدیسن" (Northwestern Medicine) از پیشرفت‌های جدید در فناوری ویرایش ژن موسوم به "کریسپر" (CRISPR) برای کشف این راز و درمان این بیماری استفاده می‌کنند و امیدوارند به درمان دائمی جدیدی برای این ویروس برسند.

محققان از طریق این فرآیند، به ۸۶ ژن از جمله بیش از ۴۰ ژن که قبلاً هرگز در زمینه عفونت HIV مورد بررسی قرار نگرفته بودند، برخورد کردند که ممکن است در روش تکثیر HIV نقش داشته باشند.

ابزار‌های مهم در مبارزه با HIV

"جاد هالتکوئیست" نویسنده این مطالعه گفت: درمان‌های دارویی موجود یکی از مهم‌ترین ابزار‌های ما در مبارزه با اپیدمی HIV هستند و به طرز شگفت‌انگیزی در سرکوب تکثیر و انتشار ویروس مؤثر بوده‌اند. اما این درمان‌ها شفابخش نیستند، بنابراین افراد مبتلا به HIV باید از یک رژیم درمانی سخت‌گیرانه پیروی کنند که مستلزم دسترسی مداوم به مراقبت‌های بهداشتی گران‌قیمت است.

این مطالعه سلول‌های T را مورد بررسی قرار داد. این سلول‌های قدرتمند که مورد هدف HIV قرار می‌گیرند از خون‌های اهدایی جدا شده و صد‌ها ژن آن‌ها با استفاده از فناوری ویرایش ژن "کریسپر کَس-۹" (CRISPR-Cas ۹) حذف شدند. سپس آن سلول‌ها به ویروس HIV آلوده شدند تا مورد بررسی قرار گیرند.

محققان دریافتند زمانی که این سلول‌ها یک ژن مهم برای تکثیر ویروس را از دست می‌دهند، این اتفاق منجر به کاهش عفونت HIV می‌شود.

"هالتکوئیست" توضیح داد: این مطالعه یک شاهد عالی برای اثبات این مفهوم است که مراحل و فرآیند‌هایی که ما برای انجام این مطالعه انجام دادیم، به خوبی عمل می‌کنند. اینکه تقریباً نیمی از ژن‌هایی که قبلاً مورد بررسی قرار نگرفته بودند، در این مطالعه بررسی شدند، اعتماد به مجموعه داده‌های ما را افزایش می‌دهد.

وی افزود: بخش هیجان انگیز این مطالعه این است که بیش از نیمی از این ژن‌ها قبلاً هرگز در زمینه عفونت HIV مورد بررسی قرار نگرفته بودند، بنابراین آن‌ها راه‌های درمانی بالقوه جدیدی را به ما نشان می‌دهند.

وی اکنون امیدوار است که کار او به مهندسی درمان‌های جدید منجر شود که بتوانند به درمان‌های دائمی در مقابل ایدز تبدیل شوند.

این مطالعه در مجله Nature Communications منتشر شده است.